దాదీమా..!

[సంచిక – డా. అమృతలత సంయుక్తంగా నిర్వహించిన 2024 దీపావళి కథల పోటీలో సాధారణ ప్రచురణకు ఎంపికైన సి.హెచ్. శివరామ ప్రసాద్ గారి ‘దాదీమా..!’ అనే కథని పాఠకులకు అందిస్తున్నాము.]

నాగదేవర భీమేశ్వర్, ప్రభావతి దంపతులు, చెన్నై, కోడంబాకం లోని రాణీమహల్‌లో తమ షష్టిపూర్తి ఉత్సవం ఘనంగా జరుపుకున్నారు. అమెరికా, లండన్ వంటి విదేశాలలో స్థిరపడిన వారి పిల్లలు కుటుంబాలతో సహా వచ్చి ఆ వేడుకలో పాల్గొన్నారు.

నుంగంబాకంలోని నాగదేవర ప్యాలెస్ బంధుజనంతో కోలాహలంగా వుంది. భీమేశ్వర్ చాలా సంతోషంగా వున్నాడు. చాలాకాలం తర్వాత తన కొడుకులు, కూతుళ్ళ కుటుంబాలతో కాలం గడిపాడు. ఇక రేపోమాపో వాళ్ళంతా తిరిగి వెళ్ళిపోతారు. తర్వాత ఒంటరి జీవితమే. పగలు ఎట్లాగో ఇంట్లో గడుపుతాడు. సాయంకాలం మౌంట్ రోడ్ వున్న కాస్మోపాలిటన్ క్లబ్బులో గడిపి రాత్రి తొమ్మిది తర్వాత ఇంటికి చేరతాడు. ఆ రొటీన్ జీవితం నుంచి షష్టిపూర్తి ఉత్సవం ఆటవిడుపుగా ఆనందం కలిగించింది.

భీమేశ్వర్ షష్టిపూర్తి ఉత్సవం గురించిన ఆలోచనల్తో హేపీ మూడ్‍లో వుండగా, శంకర లింగం వచ్చి ఆయన ఎదురుగా నిలబడి, “రాజా వారూ! నాకు సెలవు ఇప్పించండి.” అంటూ చేతులు నలుపుకుంటూ నిలబడ్డాడు.

“శంకర్! ఏంట్రా అప్పుడే వెళ్ళిపోతావా? నాలుగు రోజులు వుండు.” అన్నాడు భీమేశ్వర్.

“అయ్యా! నేను వచ్చి వారం రోజులు దాటింది. ఊళ్నో పనులున్నాయి.” అన్నాడు వినయంగా.

శంకర లింగాన్ని చూస్తే భీమేశ్వర్‌కి తన బాల్యం గుర్తొస్తుంది. పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా నాగదేవర గూడెం జమీందారీ వంశం భీమేశ్వర్‌ది. ఇండియాకి స్వతంత్రం వచ్చిన తర్వాత 1948లో ఎస్టేట్ అబాలిషన్ యాక్ట్ ద్వారా జమీందారీ రద్దయింది.

అప్పుడు జమీందారు భీమేశ్వర్ తాత నరసింహరాయుడు. గవర్నమెంట్ ఇచ్చిన భరణం డబ్బు కరిగిపోతూ వుండడం, ఆదాయం లేకపోవడంతో, ప్రత్యామ్నాయం ఆలోచించాడు. అప్పటికీ చాలా ముంది ఎస్టేట్లు పోగొట్టుకున్న జమీందారులు రాజధాని నగరం మద్రాస్ చేరిపోయారు. వ్యాపారాలు మొదలు పెట్టారు. నరసింహరాయుడు గిండీలోని ఇంజనీరింగ్ కాలేజీలో మెకానికల్ ఇంజనీరింగ్ పట్టభద్రుడు. మకాం మద్రాస్‌కి మార్చాడు. ఎన్నూరులో పది ఎకరాలు స్థలం కొని ఆటో స్పేర్ పార్ట్స్ మాన్యుఫ్యాక్చరింగ్ మొదలుపెట్టాడు. తర్వాత బస్సులు, లారీలు, బాడీ బిల్డింగ్ యూనిట్ నెలకొల్పాడు. వ్యాపారంలో రాణించాడు, కోట్లకు పడగెత్తాడు. మద్రాసులోని తెలుగు ప్రముఖులలో ఒకడుగా పేరుగాంచాడు.

నరసింహరాయుడు తర్వాత ఆయన కొడుకు వెంకటరాయుడు వున్నంత కాలం సంక్రాంతి పండుగకు తమ నాగదేవర గూడెం వెళ్ళేవారు కుటుంబ సమేతంగా. సంక్రాంతి పండుగకి జరిగే ఎడ్ల పందేలు, కోళ్ళ పందేలు వంటి వేడుకలలో పాల్గొనేవారు.

వెంకటరాయుడి కొడుకు భీమేశ్వర్ హయాంలో తమ వూరు వెళ్ళడం మానేశారు. ఆయన పిల్లలు చదువులు, కెరీర్ అంటూ పరుగు తీస్తూ విదేశాలకు వెళ్ళిపోయారు. నాగదేవర గూడెం ప్యాలెస్ కళ తప్పింది. గాలివానకు ప్యాలెస్ చుట్టూవున్న కోట గోడ కూలింది. ప్యాలెస్ ఆవరణలో ఆలన, పాలన లేక డిబ్బి మొక్కలు మొలిచాయి. శంకర లింగం భీమేశ్వర్ చిన్ననాటి సహచరుడు. ఫోన్లో మాట్లాడుతూ. వుండేవాడు. వాళ్ళ నాన్న ఊరికి మునసబు. మునసబు గిరీ రద్దయిన తర్వాత సర్పంచ్ అయ్యాడు. తండ్రి తర్వాత శంకర లింగం సర్పంచ్‍గా వారసత్వం కొనసాగించాడు.

శంకర లింగం ఫోన్ చేసి ప్యాలెస్ అమ్మేయడం మంచిదని భీమేశ్వర్‌కి సలహా ఇచ్చాడు. ప్యాలెస్ కొనడానికి ఎవరూ ముందుకు రాలేదు. చివరకు ప్యాలెస్ చుట్టూవున్న ఏడు ఎకరాల భూమికి విలువ కట్టి ఏలూరుకి చెందిన వ్యాపారవేత్త రామచంద్రరావు కొన్నాడు. ప్యాలెస్ పడగొట్టి అందులో వుపయోగించిన బర్మా టేకు, కోట గోడల పాటి మట్టి అమ్మేశారు.

ఆ తర్వాత భీమేశ్వర్ కుటుంబానికి నాగదేవర గూడెంతో అనుబంధం లేకుండా పోయింది. ఒకప్పుడు ఇక్కడ జమీందారులు వుండేవారు అని ఈ ఆ తరం గ్రామస్థులు. చెప్పుకుంటారు.

ఇంత కాలానికి తమ వూరు నుంచి తన షష్టిపూర్తికి శంకర లింగం భార్యతో రావడం భీమేశ్వర్‌కి ఆనందం కలిగించింది.

శంకర లింగం చెన్నై నుంచి బయల్దేరుతూ భీమేశ్వర్‌కి ఒక టెండర్ పెట్టాడు.

‘రాజా వారూ! తమరు ఒకసారి నాగదేవర గూడెం దయ చేయాలి.”

“అక్కడ ఏ వుందిరా శంకర్ మాకు? ప్యాలెస్ వున్నప్పుడు వచ్చేవాళ్ళం. ఇప్పుడు ఇక ఎందుకు?” అన్నాడు భీమేశ్వర్.

“రాజావారూ! నా కోసం ఒకసారి రావాలి. చిన్న తిరుపతి వెళ్ళే దారిలో రోడ్డు పక్కన రెండు ఎకరాల మామిడి తోట వుంది కదయ్యా! ఎంతో కొంత ఇచ్చుకుంటాను. నా పేరున గిఫ్ట్ డీడ్ రాయించి రిజిస్ట్రేషన్ చేయించండి. తమ కుటుంబానికి రుణపడి వుంటాను.” అని విన్నవించుకున్నాడు శంకర లింగం.

భీమేశ్వర్ ఆశ్చర్యపోయాడు. అక్కడ తోట తమకు వుందనే విషయం గుర్తులేదు.

“ఇంకా అక్కడ మామిడి తోట వుందా?” అన్నాడు.

“మామిడి చెట్లు ఎండిపోయాయి. ఇప్పుడు అక్కడ ఖాళీ స్థలమే.”

భీమేశ్వర్ శంకర లింగంతో మాట్లాడుతూ వుండగా, ఆయన తల్లి రాణీ గాయత్రీ దేవి అక్కడికి వచ్చి సోఫాలో ఆశీనురాలైంది. శంకర లింగం ఆమెకు పాదాభివందనం చేశాడు.

“చిన్ననాటి ఫ్రెండ్స్ ఏవో ముచ్చట్లు చెప్పుకుంటున్నారే!” అన్నది ఆమె నవ్వుతూ.

“అమ్మా! మనకి నాగదేవర గూడెం నుంచి చిన్న తిరుపతి వెళ్ళే దారిలో రోడ్డు పక్కన రెండు ఎకరాలు మామిడి తోట వుందని గుర్తు చేశాడీ శంకర్. తోట ఎండిపోయిందట. అది వీడికి ఇవ్వమని అడుగుతున్నాడు. ఆ సంగతే చెప్తున్నాడు.” అని తల్లితో అన్నాడు భీమేశ్వర్.

“చిన్న తిరుపతి అంటే గుర్తొచ్చింది. ఇప్పుడు ఎట్లా వుంది? మా మామగారి నాయన గారు సంస్థానం. గవర్నమెంట్ రద్దు చేసినప్పుడు, ఏనుగును చిన్నతిరుపతి దేవాలయానికి కానుకగా యిచ్చారని చెప్పుకునేవారు..” అన్నది గాయత్రీ దేవి.

“ఔనమ్మా! ఎస్టేట్ రద్దు చేశాక ఇక ఆదాయం ఎక్కడుందీ? ఏనుగుని మేపలేక తాతగారు దేవాలయానికి ఇచ్చేసి వుంటారు.” అని నవ్వాడు భీమేశ్వర్.

“నిజమే అయివుంటుందిలే. నాకు ఒకసారి చిన్నతిరుపతి దేవాలయం వెళ్ళి దేవుడిని దర్శించుకోవాలని వుంది.” అన్నది.

“తప్పకుండా రండమ్మా! మీకు అన్ని ఏర్పాట్లూ చేస్తాను. రాజావారితో నా పనీ పూర్తవుతుంది. మీరు స్వామి దర్శనం చేసుకోవచ్చు. స్వామి కార్యం స్వకార్యం రెండూ నెరవేరతాయి..” సంతోషంతో చెప్పాడు శంకర లింగం.

“మేం వచ్చేటప్పుడు నీకు తెలియజేస్తాం. ఏలూరులో మంచి హోటల్లో బస ఏర్పాట్లు చేయించు.” అన్నది గాయత్రీదేవి.

“ఏలూరులో ఎందుకమ్మా? ఇప్పుడు ద్వారకా తిరుమల బాగా డెవలప్ అయింది. యాత్రీకులకు అన్ని సౌకర్యాలూ వున్నాయి. ఏ.సి. కాటేజీలు మీకు ఏర్పాటు చేస్తాను. అమ్మా! దారిలో కుంకుళ్ళమ్మగుడినీ దర్శించుకోవచ్చు. కావాలంటే అక్కడ ఏ.సి. కాటేజీలలో వుండొచ్చు కూడా” అన్నాడు శంకర లింగం.

“ఏమిటీ కుంకుళ్ళమ్మ గుడి దగ్గర కూడా ఎ.సి. కాటేజీలు వున్నాయా? మేము అక్కడ వున్నప్పుడు కుంకుడు చెట్టు కింద చిన్నగుడి అందులో విగ్రహం వుండేది. ఆ రూట్లో వెళ్ళే కార్లు, లారీ డ్రైవర్లు అక్కడ ఆగి కొబ్బరికాయలు కొట్టి పోయేవాళ్ళు..” అన్నది గాయత్రీ దేవి ఆశ్చర్య పడుతూ.

“ఇప్పుడు జనం పుట్టలు పుట్టలు వస్తున్నారు. మా చిన్నప్పుడు జనం ఎక్కడ వుండేవాళ్ళు? మెట్లెక్కి కొండ మీద దేవాలయానికి వెళ్ళేవాళ్ళం. ప్రశాంతంగా వుండేది. అక్కడ మండపాల మీద ఎక్కి దిగుతూ అడుకునేవాళ్ళం. ఇప్పుడు కొండ మీదకు రోడ్డు కూడా వేశారమ్మా! కారులో సరాసరి గుడి దగ్గరకు వెళ్ళొచ్చు. మెట్లు ఎక్కపని లేదు.” అంటూం శంకర లింగం ద్వారకా తిరుమల విశేషాలు తెలియజేశాడు.

“వీడు చెప్తూవుంటే, ఎప్పుడెప్పుడు చిన్న తిరుపతి వెళ్ళి దేవాలయం చూద్దామా? అని వుందిరా!” అన్నది గాయత్రీదేవి.

“అట్లాగే అమ్మా! స్వామి వారికి కళ్యాణం కూడా చేయిద్దాం.” అన్నాడు భీమేశ్వర్.

తర్వాత శంకర లింగం, అతని భార్య సెలవు తీసుకుని బయల్దేరారు. అతనికి చాలా ఆనందంగా వుంది. భీమేశ్వర్ షష్టిపూర్తి వుత్సవానికి రమ్మని ఫోన్ చేయగానే, అదృష్టం కలిసొచ్చినంత ఆనందం కలిగింది శంకర లింగానికి, ఆ మామిడి తోట రెండు ఎకరాలు తన పేరుతో రాయించు కోవాలనే ఆలోచన అతినికి చాలాకాలం క్రితమే కలిగింది. ఇప్పుడు ఆ ఏరియాలోని వూళ్ళల్లో రైతులంతా పొలాల్లో పామాయిల్ తోటలు, అందులో అంతర పంటగా కోకో. మొక్కలు పెంచి ఇబ్బడి ముబ్బడిగా లాభాలు సంపాదిస్తున్నారు. పొలాల రేటు ఆకాశానికి అంటాయి. తను భీమేశ్వర్‌ని సంతోషపెడితే చాలు తన పేరుతో రాసిస్తాడు. కాని రిజిస్ట్రేషన్ కోసం ఇంత దూరం రప్పించడం ఎలా? అని మథనపడుతుండగా అనుకోకుండా షష్టిపూర్తికి రమ్మని కబురు రావడం శుభసూచకం అనుకున్నాడు. అంతా తను అనుకున్నట్లే జరుగుతున్నది. భీమేశ్వర్ ఏదోక రోజున తల్లితో కలిసి ద్వారకా తిరుమల దేవాలయ సందర్శనకు వస్తాడు. అప్పుడు ఆ రెండు ఎకరాలు తన పేరుతో రాయించుకుని రిజిస్ట్రేషన్ చేయించుకుంటాడు. శంకర లింగం చెన్నైలో కోరమాండల్ ఎక్స్‌ప్రెస్‌లో కూర్చుని ఊహాగానంలో మునిగిపోయాడు.. ఆ ఎక్స్‌ప్రెస్ ట్రైన్‌తో పాటుగా అతని ఆలోచనలు సాగుతున్నాయి.

***

నెల రోజుల తర్వాత భీమేశ్వర్, ప్రభావతి దంపతులు, గాయత్రీదేవి చెన్నై నుండి ఫ్లైట్‌లో గన్నవరం ఎయిర్ పోర్టులో దిగారు. అక్కడ శంకర లింగం కారుతో రెడీగా వున్నాడు. ముగ్గురికీ బొకెలు యిచ్చి స్వాగతం పలికాడు. కారులో సరాసరి ద్వారకా తిరుమల తీసుకెళ్ళాడు. అక్కడ వారి కోసం ఏ.సి. కాటేజీలు ఏర్పాటు చేశాడు. నాగదేవర గూడెం జమీందారుల వారసులు వచ్చారని తెలిసి దేవస్థానం అధికారులు గౌరవించారు. అర్చకులు అర్చనలు చేయించారు. భీమేశ్వర్ దంపతులు స్వామి వారికి కళ్యాణం జరిపించారు. తన కోరిక నెరవేరినందుకు గాయత్రీ దేవి ఎంతో సంతోషించింది.

పనిలో పనిగా శంకరలింగం, రాజావారు రెండు ఎకరాలు తనకు బహుమతిగా ఇచ్చినట్లు, గిఫ్ట్ డీడ్ డాక్యుమెంట్లు తయారు చేయించి రెడీగా పెట్టుకున్నాడు. మర్నాడు భీమేశ్వర్‌ని తీసుకెళ్ళి డాక్యుమెంట్లు మీద సంతకాలు చేయించడమే ఆలస్యం.

ద్వారకా తిరుమలలో విశ్రాంతి తీసుకుంటున్న భీమేశ్వర్‌కి చిన్ననాటి జ్ఞాపకాలు మనసులో మెదిలాయి. తనకు పదేళ్ళ వయసున్నప్పుడు తండ్రి కారులో మామిడి తోటకు తీసుకెళ్ళేవాడు. అక్కడ మిద్దె పైకి ఎక్కి పడక కుర్చీలలో కూర్చునేవారు. నీళ్ళు పైపు ద్వారా పిల్ల కాలువల ద్వారా తోటలో చెట్లకు పడుతూ వుండేవాడు తోటమాలి. ఆ సాయంకాలం వేళల్లో చెట్ల నుంచి వచ్చే చల్లటి గాలి హాయి కలిగించేది. పక్షుల కిలకిలారావాలు, కోయిలల కుహుకుహులు వినిపించేవి. తోటమాలి దోర జామకాయలు తెచ్చియిస్తే తినేవాళ్ళు.

ఒకసారి తను చిన్ననాడు గడిపిన మామిడి తోట ఏరియా చూడాలనే కోరిక కలిగింది భీమేశ్వర్‌కి. ఇంతలో అక్కడికి శంకర లింగం వచ్చాడు.

“మనం బయల్దేరదామా?” అన్నాడు భీమేశ్వర్.

రిజిస్ట్రార్ ఆఫీసుకే వెళ్దామంటున్నాడని తలతోసిన శంకర లింగం, “పదండి రాజావారూ!” అంటూ దారి తీశాడు.

భీమేశ్వర్, భార్య, తల్లితో బయల్దేరాడు. “శంకర్! ఒక్కసారి మామిడి తోట దగ్గర ఆగి చూద్దాం.” అన్నాడు భీమేశ్వర్.

“ఇప్పుడు అక్కడ మామిడి తోట లేదు కదా, రాజా వారు!” అన్నాడు శంకర లింగం.

ఆయన అక్కడ ఆగడం అతనికి ఇష్టంలేదు.

“లేదులే. మిద్దె వుందిగా! అక్కడ కాసేపు గడిపి వెళ్దాం.” అన్నాడు భీమేశ్వర్.

“అలాగే, రాజావారూ!” అయిష్టంగా అన్నాడు శంకర లింగం,

“ఇప్పుడు అక్కడ మిద్దెలో ఎవరైనా వుంటున్నారా?” అని అడిగింది గాయత్రీ దేవి.

“దాసి చంద్రిక వుంటున్నదమ్మా!” అన్నాడు శంకర లింగం.

“ఏంటీ! చంద్రిక ఇంకా వున్నది?” ఆశ్చర్యం ప్రకటించింది గాయత్రీ దేవి.

“ఆఁ. వుందమ్మా!”

“అది నా ఈడుదే. ఎనభై ఏళ్ళు దాటి వుంటాయి.” అన్నది ఆమె.

కారు రోడ్డు పక్కన వున్న చెక్కగేటు ముందు ఆగింది. డ్రైవర్ హారన్ కొట్టాడు. పదేళ్ళ పిల్లవాడు వచ్చి గేటు బార్లా తెరిచాడు. కారు లోపలకు వెళ్ళి ఆగింది.

కారు ఆగిన చప్పుడు విని ఆ మిద్దెలో వున్న వాళ్ళంతా బిల బిలా బైటకు వచ్చారు. నడివయసు ఆడ మగ పిల్లలు అంతా పది మంది వరకు వున్నారు. వాళ్ళంతా చంద్రిక సంతానం అని గ్రహించింది గాయత్రీ దేవి.

భీమేశ్వర్ ఆ పరిసరాలు ఆసక్తిగా చూస్తున్నాడు. శంకర లింగం చెప్పినట్టు మామిడి చెట్లు లేవు. కాని కూరగాయలు, ఆకుకూరల మడులతో అక్కడంతా పచ్చటి తివాసీ పరిచినట్లు కనువిందు చేసింది.

మిద్దెలో నుంచి చంద్రిక వచ్చింది. బాగా ముసలమ్మ అయింది. ముఖంలో ముడతలు వున్నా కళగానే వుంది. శరీరంలో పటుత్వం తగ్గలేదు. ఆమె గాయత్రీ దేవిని గుర్తు పట్టింది. ఆమె సమీపంలోని వచ్చింది. కాళ్ళకు దండం పెట్టింది.

“అరేయ్..! రాణిగారు రా! అంతా వచ్చి కాళ్ళకు మొక్కండి.” అన్నది చంద్రిక.

అంతా వరసగా వచ్చి ఆమె కాళ్ళకు మొక్కుతుంటే, “చంద్రా! ఎందుకు ఇదంతా?” అన్నది మొహమాటపడుతూ.

“అమ్మా! మిమ్మల్ని మళ్ళీ చూస్తాననుకోలేదు. నా అదృష్టం. ఇంత కాలానికి దర్శనం యిచ్చారు. వీళ్ళు నా కొడుకు, కోడలు, నా కూతురు కూడా వుందమ్మా! దాని పెనిమిటి చనిపోతే పిల్లలతో నా దగ్గరే వుంటున్నది. ఈ పిల్లలంతా నా మనుమళ్ళు. మీ దయ వల్ల ఇక్కడ హాయిగా బతుకుతున్నాం.” అన్నది చంద్రిక వుద్వేగంతో.

చంద్రిక కొడుకులు అక్కడ ప్లాస్టిక్ కుర్చీలు తెచ్చివేశారు. అంతా వేపచెట్టు నీడలో కూర్చున్నారు. గాయత్రి దేవి చంద్రిక భుజం మీద చెయ్యి వేసి పొలం లోపలకు నడిపించింది. ఇద్దరూ నడుస్తూ మాట్లాడుకుంటున్నారు.

“అమ్మా! మీరు వూరు విడిచి వెళ్ళిపోతే తోటలోని ఈ మిద్దెలో కాపురం వుండమనీ, మామిడి చెట్లు ఫలసాయం తినమనీ రాజావారు కట్టబెట్టారు. తర్వాత మామిడి చెట్లు ఎండిపోయాయి. శంకర లింగం వచ్చి ఆ ఎండిన చెట్లు మొద్దులన్నీ సా మిల్లు వాళ్ళకు అమ్ముకున్నాడు. మాకు రూపాయి ఇవ్వలేదు. ఇక చేసేదేం లేక కూరగాయలు, ఆకుకూరలు పండించి ఏలూరు తీసుకెళ్ళి అమ్ముకుని బతుకుతున్నాం..”

గాయత్రీ దేవి చంద్రిక చెప్పేమాటలన్నీ శ్రద్ధగా విన్నది. “అమ్మగారూ! మాకు ఇప్పుడు పెద్ద ఆపద వచ్చింది. తమరే కాపాడాలి. లేకపోతే రోడ్డున పడతాం.” అని ఏడవసాగింది చంద్రిక.

“చంద్ర! ఎందుకేడుస్తున్నావ్? ఏమైంది చెప్పు? నేనున్నాను కదా?” అని గాయత్రీ దేవి ఆమెను ఓదార్చింది.

‘అమ్మా! శంకర లింగం మమ్మల్ని మిద్దె ఖాళీ చేసి పొమ్మని బెదిరిస్తున్నాడు. ఈ పొలం రాజావారి దగ్గర నేను కొనుక్కున్నాను అని అంటున్నాడమ్మా! ఇంతకాలం నమ్ముకుని వున్నాం. దాసిగా మీకు చేసిన సేవలకు మెచ్చి రాజా వారు నాకు ఇక్కడ వుండమని చెప్పారు..” తర్వాత చంద్రిక గొంతులో నుంచి మాటలు రాలేదు. దుఃఖంతో ఆమె గొంతు పూడుకు పోయింది.

“ఏడవకు. పద. నీకేం కాదులే..” అన్నది గాయత్రి దేవి.

ఇద్దరూ మిద్దె దగ్గరికి వెళ్ళారు. గాయత్రీ దేవి అక్కడ వేపచెట్టు కింద కొంత సేపు సేద తీరింది. తర్వాత కొడుకు వైపు తిరిగి,

“భీమా! ఒకసారి ఇలారా..” అంటూ లేచింది.

పొలం లోనికి దారి తీసింది. భీమేశ్వర్ తల్లిని అనుసరించాడు.

“భీమా! చంద్రని చూశావుకదా?” అని అడిగింది.

“ఆఁ. చూశానమ్మా! ఆమె మన కోటలో దాసిగా పని చేసిందనీ, నాన్న ఇక్కడ ప్యాలెస్ డిస్పోజ్ చేసి వెళ్ళిపోయేటప్పుడు, ఆమె చేసిన సేవలకు, ఈ మిద్దెలో వుండి మామిడి తోట ఫల సాయంతో బతకమని చెప్పాడనీ..”

“నీకు అంతవరకే తెలుసు. కోటలో ఎందరో దాసీలుగా పని చేశారు. ఐతే వారెవరికీ ఇవ్వని గౌరవం ఈ చంద్రకి నాన్నగారు ఎందుకు ఇచ్చినట్లు? ఆమె చేసిన సేవలేమిటో నీకు తెలుసునా?”

“అమ్మా! నాకేం తెలుసు? దాసీలు ఇంట్లో పని పాటలు చేస్తారు..! మరి ఈ చంద్ర ప్రత్యేకంగా మన కుటుంబానికి చేసిందేమిటి? నాకేం తెలియదు.”

“భీమా! చంద్రకి మనం రుణపడివున్నాం. అందుకే నాన్నగారు ఆమెకు ఈ ఏర్పాటు చేశారు. ఇప్పుడు చంద్రకి పెద్ద కుటుంబం ఏర్పడింది. వాళ్ళంతా ఇందులో కూరగాయలు పండించుకుంటూ బతుకుతున్నారు. ఇప్పుడు ఈ పొలం శంకర లింగానికి ఇవ్వాలనుకోవడం సమంజసం కాదు.”

“అమ్మా! శంకర లింగం ఇచ్చే డబ్బు చంద్రకి ఇచ్చేద్దాం. అతను ఇంత ఇస్తానని అనలేదు. మార్కెట్ వాల్యూ ప్రకారం అతనికి అమ్మినట్లు రిజిస్ట్రేషన్ చేస్తే స్టాంప్ డ్యూటీ లక్షల్లో చెల్లించాల్సి వుంటుంది. అందుకే గిఫ్ట్ డీడ్ తయారు చేయించాడు.”

“భీమా! చంద్ర చేసిన సేవకి విలువ కట్టడం కుదరదు.”

“అదేంటమ్మా! చంద్ర మనకు ప్రత్యేకంగా చేసినది ఏమిటి? అంత అమూల్యమైనదా?”

“భీమా! తల్లి పాలకు విలువ కట్టగలవా?”

“లేదమ్మా! ఎవరూ విలువ కట్టలేరు.”

“చంద్ర నీకు తల్లిరా. నీకు పాలు యిచ్చి పెంచిన తల్లి..”

భీమేశ్వర్ అదిరిపడ్డాడు. దూరంగా కనిపిస్తున్న చంద్రవైపు చూశాడు. ఈ ముసలమ్మ తనకు తల్లా?

“అమ్మా! ఏమంటున్నావు? చంద్ర నాకు తల్లి అయితే, మరి నువ్వు ఎవరు?”

“నేను నిన్ను కన్నతల్లిని రా. చంద్ర నీకు పాలు యిచ్చి పెంచిన తల్లి. నీకు బాగా తెలియాలంటే, ఆ రోజుల్లో మన జమీందారీ కుటుంబాలు, ఆచారాలు, పద్ధతులు గురించి తెలుసుకోవాలి. జమీందారీ కుటుంబంలో ఆడవారు పిల్లల్ని కనడం వరకే పరిమితం. పుట్టిన పిల్లలకు పాలిచ్చి పెంచడానికి పెద్దవాళ్ళు ఒప్పుకునేవారు కాదు. అందుకు ఊళ్ళల్లో పిల్లల్ని ఉన్న బాలింతల్ని ఎన్నిక చేసి తీసుకొచ్చేవారు. నిన్ను కన్నప్పుడు నీకు పాలిచ్చే పెంచాలని నాకు ఎంతో కోరికగా వుండేది. అందుకు మీ నాయనమ్మ, మేనత్తలు, మీ నాన్నగారు ఒప్పుకోలేదు. పిల్లవాడికి పాలిస్తే నీ అందం చెడిపోతుంది. తొందరగా ముసలమ్మవి అవుతావు అని కట్టడి చేశారు. నిన్ను చంద్రికకు అప్పజెప్పారు. నీకు పాలిచ్చి పెంచిన తల్లి రా అది..” తల్లి చెప్తూ వుంటే బొమ్మలా నిలబడిపోయాడు భీమేశ్వర్.

“నువ్వు బాల్యంలో చంద్రికను ‘దాదీమా’ అని పిలుస్తూ, ఆమె కొంగు పట్టుకుని తిరుగుతూ వుండేవాడివి. ఆమెనే తల్లిగా భావించేవాడివి. నేను పిలిచినా దగ్గరకు వచ్చేవాడివి కాదు. ఆ విధంగా నీకు ఐదేళ్ళు వచ్చే వరకు ఆమె పాలు తాగి పెరిగావు. నీకు అక్షరాభ్యాసం చేసిన తర్వాత పాలు మాన్పించడానికి అది చాలా తిప్పలు పడింది. అది తన రొమ్ములకు కుంకుడు రసం పూసుకునేది. నీకు చేదు తగిలి నెమ్మదిగా పాలు తాగడం మానేశావు. చదువులో పడిపోయావు..” చెప్పింది గాయత్రీ దేవి.

ఇప్పుడు తన కర్తవ్యం ఏమిటో భీమేశ్వర్‌కు అర్థమైంది.

“అమ్మా! చంద్రికకు ఈ పొలం గిఫ్ట్‌గా ఇచ్చేద్దాం. గిఫ్ట్ డీడ్ రాయించి రిజిస్ట్రేషన్ చేయిస్తాను. సరేనా, అమ్మా?” అన్నాడు భీమేశ్వర్.

“ఇంతసేపూ నీకు చెప్పింది అదేరా భీమా!! ఇప్పటికి అర్థమైంది.” అని నవ్వింది గాయత్రీ దేవి.

తల్లీ కొడుకులు మిద్దె దగ్గరికి వచ్చారు. భీమేశ్వర చంద్రికను నఖశిఖ పర్యంతం పరీక్షగా చూస్తున్నాడు. ‘ముసలమ్మ అయిపోయిన ఈమె వయసులో వున్నప్పుడు తనకు ఐదేళ్ళ పాటు పాలిచ్చి పెంచిన తల్లి’ అనుకోగానే అతని హృదయం స్పందించింది. ఎంతో ఉద్వేగం కలిగింది.

“దాదీమా..” అంటూ చంద్రికను రెండు చేతులతో దగ్గరకు తీసుకుని గుండెకు హత్తుకున్నాడు.

చంద్రిక కొడుకులు, కోడళ్ళు, కూతుళ్ళు ఆ దృశ్యం చూసి ఎంతో ఆశ్చర్య పోయారు. వారిద్దరి మధ్య వున్న తల్లీ కొడుకు అనుబంధం వారికి తెలీదు.

“బాబూ! దాదీమా గుర్తొచ్చిందా?..” అంటూ ఆమె భీమేశ్వర్‌ని ముద్దులతో ముంచెత్తింది. ఆమె కళ్ళల్లో నుంచి ఆనంద బాష్పాలు కారుతున్నాయి. ఆమె హృదయం పులకింతలతో ఉప్పొంగిపోతోంది. అతను ఇప్పుడు ఆమె కళ్ళకి పాలు తాగుతున్న పసివాడిలా అమాయకంగా కనిపిస్తున్నాడు.